Γαστρονομία

Η κασιώτικη κουζίνα είναι ένα μοναδικό αποτέλεσμα μιας σύνθεσης επιρροών από την Ανατολή και τη Δύση, παρουσιάζοντας μια μεγάλη ποικιλία φαγητών που ξεπερνά κατά πολύ το μέγεθος του μικρού και άγονου αυτού βράχου.

Η επαφή των κατοίκων του νησιού που έγιναν ναυτικοί και επαγγελματίες μάγειρες των καραβιών ή των εστιατορίων του εξωτερικού, εμπλούτισε την τοπική κουζίνα με γεύσεις, ιδέες και ιδιαίτερες συνταγές, κάποιες εκ των οποίων δε συναντώνται σε άλλα μέρη της Ελλάδας. Τα νόστιμα και πρωτότυπα πιάτα θα τα γευτείς στα πανηγύρια, τις γιορτές, αλλά και άλλες μέρες στις ταβέρνες του νησιού στο Φρυ, στην Αγία Μαρίνα, στο Αρβανιτοχώρι και στην παραλία του Εμπορειού.

Η Κάσος φημίζεται για τα τυροκομικά της προϊόντα, τα οποία παράγονται στο μοναδικό τυροκομείο του νησιού. Η σιτάκα, το σήμα κατατεθέν του τόπου, είναι το μαλακό κρεμώδες τυρί από πρόβειο ή κατσικίσιο γάλα (ανάλογα με την εποχή) που έχει βράσει επί ώρες και τρώγεται ως σάλτσα στις μακαρούνες ή μπαίνει πάνω στις κουλούρες. Επίσης, ξεχωρίζουν και η μυζήθρα, η ελαϊκή (ξερή αλμυρή μυζήθρα που έχει μείνει σε δοχείο σκεπασμένη με βούτυρο για μήνες), το αλμυροτύρι (γραβιέρα που ωριμάζει σε άλμη) και το ανθότυρο. Πολύ σπάνιο, αλλά πολύ νόστιμο σύμφωνα με τους ντόπιους, είναι και το «καούλι», το ντόπιο βούτυρο που θέλει συγκεκριμένη επεξεργασία μέσα σε μια ειδική θήκη δέρματος.

Το ροΐκιο, είδος αγριόχορτου που μοιάζει με το ραδίκι, μπαίνει στην «άλμη» και μαγειρεύεται μετά από καιρό, ενώ σερβίρεται βραστό σαν σαλάτα ή γιαχνί, μαγειρεμένο με ντομάτα.

Ένα πολύ γευστικό κυρίως πιάτο του νησιού είναι οι μακαρούνες. Τα χειροποίητα ζυμαρικά μοιάζουν με τις πέννες και σερβίρονται ή με σκόρδο (σκορδομακαρούνες), ή με σιτάκα (που εδώ είναι σαν μια τοπική κρέμα γάλακτος) και ως σάλτσα από πάνω έχουν καραμελωμένο κρεμμυδάκι και το λάδι στο οποίο τσιγαρίστηκε. Το κατεξοχήν παραδοσιακό αυτό φαγητό των βοσκών, είναι το κυρίως γεύμα στο πανηγύρι του Χριστού στις 6 Αυγούστου κατ’εξαίρεση, λόγω της νηστείας πριν το δεκαπενταύγουστο.

Το εμβληματικό φαγητό του νησιού για τα πανηγύρια -και όχι μόνο- είναι τα περίφημα ντολμαδάκια, που φτιάχνονται μεν με τη γνωστή συνταγή, αλλά η ιδιομορφία τους έγκειται στην προετοιμασία και το μέγεθος. Οι «ντουρμά(δ)ες», όπως αναφέρονται χαρακτηριστικά από τους ντόπιους, είναι πολύ πιο μικροί από τους συνηθισμένους και τυλίγονται με δεξιοτεχνία από τις νοικοκυρές σε αμπελόφυλλα σε ειδικό σχήμα. Χαρακτηριστικό του μικρού μεγέθους τους είναι ότι σε ένα μόνο αμπελόφυλλο τυλίγονται 3-6 ντολμαδάκια. Μάλιστα, τις παραμονές του πανηγυριού το δεκαπενταύγουστο στο χωριό Παναγία, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία όχι μόνο να δουν τη διαδικασία, αλλά και να συμμετάσχουν και οι ίδιοι τυλίγοντας τα δικά τους ντολμαδάκια, υπό την καθοδήγηση των γυναικών του νησιού.

Άλλο ένα δημοφιλές πιάτο των πανηγυριών (και του γάμου) είναι το κασιώτικο πιλάφι που είναι κόκκινο και γίνεται από ρύζι που έχει βράσει σε ζωμό κρέατος με ντομάτες. Σερβίρεται πασπαλισμένο με κανέλλα και με το κρέας σκέτο ξεχωριστά.

Στην κασιώτικη κουζίνα περίοπτη θέση έχουν τα ψάρια και τα θαλασσινά. Ο σκάρος, το χαρακτηριστικό ψάρι του Καρπάθιου Πελάγους, τρώγεται είτε ψητός με τα λέπια και τα εντόσθιά του (εκτός της χολής που αφαιρείται), είτε τηγανητός, ακόμα και πλακί (κοκκινιστός στο φούρνο με κρεμμύδια). Οι παστές μένουλες που μοιάζουν με τη σαρδέλα και σερβίρονται με λαδόξυδο, οι αστακοί, οι καραβίδες και η καραβιδομακαρονάδα, καθώς και το κατάμαυρο «σουπιοπίλαφο» που γίνεται με μελάνι φρέσκιας σουπιάς, συμπληρώνουν το θαλασσινό μενού της Κάσου.

Επίσης, σε πολλές κουζίνες της Ανατολικής Μεσογείου το «γέμισμα» διάφορων φαγητών είναι σύνηθες, κάτι που συναντάται και στην Κάσο με τα μπουστιά, αρνίσια εντόσθια γεμιστά με «πασπαρά» (κιμάς, συκώτι και ρύζι), τα γεμιστά ζαρζαβατικά και τα κολοκυθοπούλια, τους γεμιστούς κολοκυθοανθούς.

Από γλυκά, ξεχωρίζουν τα μοσχοπούγκια που γίνονται γεμιστά με αμύγδαλα, ζάχαρη και ανθόνερο και οι ξυλικόπιτες που μοιάζουν με τις δίπλες. Τέλος, οι κουλούρες, τα τραγανά διπλοφουρνιστά κουλούρια συνοδεύουν ιδανικά τον καφέ και το τσάϊ.

Διακοπές στην Κάσο

Οι διακοπές στην Κάσο αποτελούν μια διαφορετική πρόταση που ενέχει χαλαρούς ρυθμούς, μοναχικές βουτιές και αξέχαστες γευστικές αναμνήσεις στον ουρανίσκο.

(δες το Gallery στο τέλος της ιστορίας)

Με γαστρονομία, «ναυτοσύνη» και παράδοση δυσανάλογες του μεγέθους της, η Κάσος παρουσιάζει μια ακόμα αξιοσημείωτη ιδιομορφία: αν και εκπέμπει στην αύρα της ότι δεν έχει ανάγκη τους τουρίστες, έχει ιδιαίτερα φιλόξενους κατοίκους που αντιμετωπίζουν τον επισκέπτη με οικειότητα που παραπέμπει σε πολυετή γνωριμία. Ένα απομονωμένο νησί της άγονης γραμμής που σε διδάσκει την αρετή της απλότητας και επαναπροσδιορίζει τη σχέση σου με το ταξίδι, εξαργυρώνοντας με αυτό τον τρόπο τις πολλές ώρες που απαιτούνται για να το προσεγγίσεις.

Η καλύτερη περίοδος για να έρθεις στο νησί είναι το καλοκαίρι και πιο συγκεκριμένα από τα μέσα Ιουλίου και μετά, αφού τότε έχουν ζεστάνει τα νερά και πυκνώνουν τα τοπικά πανηγύρια που είναι η επιτομή της τοπικής παράδοσης, το απόλυτο πολιτιστικό γεγονός και η σπουδαιότερη διαχρονικά μορφή διασκέδασης για τους ντόπιους. Άλλωστε, η Κάσος δεν είναι από τα νησιά που «πλήττεται» από την Αυγουστιάτικη κοσμοπλημμύρα των αδειούχων.

Περπάτημα στα 5 χωριά του νησιού και πεζοπορία μέχρι τις απρόσιτες ακτές, off road διαδρομές σε χωμάτινους δρόμους, επίσκεψη στα 3 μουσεία και στα 2 σπήλαια, μαγευτικά ηλιοβασιλέματα από μοναστήρια-«μπαλκόνια» στο Λιβυκό και το Καρπάθιο, κολύμπι στις ασυνήθιστες παραλίες και θαλάσσια σπορ που ευνοούνται από τον άνεμο, συνθέτουν την εικόνα του νοτιότερου νησιού στα Δωδεκάνησα.

Γενικά, οι κασιώτικες ακτές απευθύνονται σε όλους, καθώς οι επιλογές για βουτιές περιλαμβάνουν τα πάντα: βραχώδεις ή αμμουδερές ακρογιαλιές, προσβάσιμες με σκάφος, αυτοκίνητο ή με τα πόδια, ερημικές και χωρίς υποδομές ή οργανωμένες και ιδανικές για οικογένειες, ακόμα και τελείως εξωτικές (όπως η παραλία Μάρμαρα στα γειτονικά Αρμάθια, που θεωρείται μια από τις καλύτερες στη Μεσόγειο).

Οι τουριστικές υποδομές διαμονής που προσφέρονται στην Κάσο είναι συγκεκριμένες και πολύ περιορισμένες, αφού είναι και λίγοι οι τουρίστες που φτάνουν σε αυτό το κομμάτι γης στην εσχατιά του Αιγαίου. Η συντριπτική πλειοψηφία των καταλυμάτων βρίσκεται στο Φρυ, που είναι η πρωτεύουσα του νησιού και αυτά είναι ενοικιαζόμενα δωμάτια, μικρά ξενοδοχεία ή και κάποια παραδοσιακά κασιώτικα σπίτια με την παλιά διαρύθμιση που είναι προς ενοικίαση.

Η κύρια μορφή διασκέδασης στο νησί είναι τα πανηγύρια, που αποτελούν μια ευκαιρία να δοκιμάσεις την κασιώτικη κουζίνα στα καλύτερά της, τρώγοντας παραδοσιακά πιάτα (μακαρούνες με σιτάκα, ντολμαδάκια, κασιώτικο πιλάφι), ακούγοντας κασιώτικες μαντινάδες, και χορεύοντας ζερβό και σούστα υπό τους ήχους της λύρας και του λαούτου. Βέβαια, δεν αποκλείεται να συμμετάσχεις και σε ένα αυτοσχέδιο γλέντι που θα στηθεί αυθόρμητα σε κάποιο καφενείο, παρέα με τσίπουρο και κρασί. Κατά τα άλλα, το πιο πολυφωτογραφημένο και γραφικό σημείο στο νησί, το λιμανάκι της Μπούκας, είναι η καρδιά της διασκέδασης με διάφορα ταβερνάκια, καφετέριες και μπαράκια.

Αναμφισβήτητα, οι διακοπές στην Κάσο αντιπροσωπεύουν την υπεροχή της αγνότητας και ενδείκνυνται για τους λάτρεις της αυθεντικότητας και όσους ψάχνουν την αντιτουριστική και ανεπιτήδευτη εξοικείωση με έναν τόπο.